بسیاری از فلاسفه و عرفا هستی را به چند عالم مجزا تقسیم بندی می‌کنند و برای هر کدام اسامی را انتخاب نموده اند.

هستی چند عالم دارد؟! / معرفی طبقات و عوالم عالم
تعریف عالم

در اصطلاحات فلسفی کلمه «عالم» به موجود یا موجوداتی گفته می‌شود که از نظر مراتب کلی وجود، درجه خاصی را اشغال کرده باشند، بطوری که محیط و مسلط بر تمام مادون خود و محاط در مافوق خود هستند؛ طبق این اصطلاح، تمام اجسام و جسمانیات با اینکه اجناس و انواع متعددی هستند یک «عالم» بشمار می‌روند.

این مطلب را از دست ندهید: عالم برزخ چگونه عالمی است؟

بدین معنا که تمام موجودات طبیعت، در «عرض» یکدیگر هستند نه در طول یکدیگر؛ زیرا هیچ کدام احاطه وجودی بر انواع و اجناس دیگر ندارند. پس مقصود ما از عالم، موجود یا گروه موجوداتی است که در مجموع هستی، مرتبه‌ای خاص را اشغال کرده و در عرض هم هستند.
عوالم چهارگانه

برخی از فلاسفه، حکما و عرفای اسلامی براین موضوع اعتقاد دارند که هستی و عالم، طبقات و مراتب چهارگانه‌ای دارد که این طبقات عبارتند از: ناسوت، ملکوت، جبروت و لاهوت.

البته سه عالم ابتدائی مربوط به جهان آفرینش هستند و آخری، مربوط به عالم آفریدگار است.

هستی چند عالم دارد؟! / معرفی طبقات و عوالم عالم
معرفی عوالم چهارگانه

    عالم ناسوت

مراد از این عالم، همان عالم طبیعت و شهادت و مُلک است یعنی جهان جسمانی و اجسام و ماده و مادیات که در آن حرکت و زمان و مکان نقش دارد.

عالم ناسوت همانند پوست است نسبت به عالم ملکوت یعنی قشر عالم ملکوت است.

اما در این بین سوالی مطرح می‌شود؛

مسلم است که عالمی برتر و مافوق عالم طبیعت وجود دارد، امّا آیا می‌توان گفت: عالمی پائین‌تر از طبیعت و ناسوت وجود ندارد؟

ببینید: جهان هستی چند گانه است و ما در کجای شبکه کیهانی قرار داریم؟

فلاسفه پاسخ این پرسش را بدینگونه شرح می‌دهند:

خیر، زیرا اولاً وجود عالمی پائین‌تر از طبیعت مستلزم این است که ماده طبیعی قادر بر ایجاد یک شیء از عدم محض باشد و به دلائلی ثابت می‌کنند که تأثیر جسم و طبیعت از نوع تحریک است نه از نوع ایجاد ثانیاً عالم طبیعت عالم قوه و فعل و ماده و صورت و حرکت و زمان و مکان است. موجودی ضعیف‌تر از قوه و ماده و... که در آن‌ها وجود و عدم آمیخته است قابل تصور نیست.

    عالم ملکوت

منظور همان عالم غیب و عالم نفس و عالم مجردات است که به آن عالم مثال و عالم برزخ هم اطلاق می‌گردد و آن مرتبه و نشئه‌ای است برتر از عالم طبیعت که دارای صور و ابعاد است، امّا فاقد حرکت و زمان و تغییر است.

این مطلب را از دست ندهید: بهشت و جهنم در روز قیامت در کجا برپا می‌شود؟

این عالم خود بر دو قسم است یکی «ملکوت اعلی» که عالم مجردات محضه است مانند عالم ملائکه و دیگری «ملکوت اسفل» است که عالم صور مقداری است.

همانند وجود انسان‌ها در برزخ و قبر.

هستی چند عالم دارد؟! / معرفی طبقات و عوالم عالم

    عالم جبروت

مراد، همان عالم عقل و عالم معناست که از صور و ابعاد و اشباح مبرّاست و فوق عالم ملکوت است.

در اثبات عالم جبروت و عقل گفته شده که برخی فلاسفه معتقدند:

این مطلب را از دست ندهید: حقیقت جالبی که بعد از مرگ با آن روبرو خواهید شد

از آنجا که عالم الوهیت و ذات واجب الوجود دارای بساطت محضه است و نمی‌تواند مستقیما و بلاواسطه به وجود آورنده و مدبر و محیط بر عالم طبیعت و عالم ملکوت شود لذا قائل به «صادر اول» شده اند که بدون واسطه و مستقیماً، ذات اقدس خداوند به او افاضه وجود کرده است و مدعی شده اند که صادر اول، باید کاملترین و بسیط‌ترین ممکنات باشد که به سایر موجودات مادون خود، افاضه وجود کند، چنین موجودی جز اینکه مجرد از ماده و زمان و مکان باشد، نمی‌تواند باشد.

این چنین موجودی را به حسب اصطلاح «عقل» می‌نامند.

    عالم لاهوت

مراد همان عالم الوهیت و عالم ربوبی است. یعنی ذات مقدس واجب الوجود که مستجمع جمیع صفات کمالیه است.

این مطلب را از دست ندهید: دنیا مرحله‌ای از سیر انسان به سوی عالم بقا است

البته در آن مرتبه از وجود، آنچه هست یک وجود اطلاقی است و بس.

ذات پروردگار به تنهایی عالمی است و عظیم‌ترین عوالم است، زیرا ذات حق، محیط بر همه عوالم مادون است و ذره‌ای وجود از احاطه قیومی او خارج نیست.